KINH NGHIỆM LÀM BÀI TẬP CHIA THỪA KẾ - CHIA DI SẢN.
Chia di sản thừa kế, đây là một phần bài tập mà hầu hết các bài thi hết học phần môn dân sự
đều có ở tất cả cơ sở đào tạo luật, tùy vào cách phân chia của tổ bộ môn mà phần này có thể
nằm ở phần I hay phần II của chương trình đào tạo.
Đây cũng là một vấn đề nan giải đối với các bạn sinh viên khi mới bước vào học phần thừa kế,
nhằm chia sẻ kinh nghiệm của mình cho các bạn sinh viên, trong phạm vi bài viết này tác giả
xin đưa ra một số phương pháp và một số lưu ý khi tiến hành chia thừa kế.
Để làm bài tập thừa kế thì tác giả thường đi theo các bước sau:
Bước 1: Xác định di sản người chết để lại.
- Để làm được bước này cần phải chú ý đến, người chết là người độc thân hay đã kết hôn,
nếu đã kết hôn thì cần phải xem tài sản nào là tài sản riêng, tài sản nào là tài sản chung, phần
tài sản chung thì pháp áp dụng nguyên tắc phân chia tài sản của vợ chồng theo quy định tại
Điều 95 Luật Hôn nhân gia đình ( về nguyên tắc là chia đôi).
- Các nghĩa vụ người chết để lại: Thông thường trong các bài tập chia thừa kế thì có phần chi
phí mai táng, chi phí này sẽ được trừ vào số di sản của người chết.
- Các khối tài sản khác của người chết có được: Có thể người nhận được một phần di sản thừa
kế của người khác trong cùng một tình huống, vì vậy cần chú ý để cộng thêm khoản này vào
khối di sản.
Bước 2: Vẽ sơ đồ phả hệ:
- Đây là một bước không thể thiếu khi làm bài tập chia thừa kế, mặc dù trong bài làm chúng ta
không cần đưa vào, nhưng việc vẻ phả hệ sẽ giúp chúng ta xác định được những người có
quyền thừa kế theo pháp luật, giúp ta không bỏ sót người thừa kế.
Bước 3: Xác định có di chúc hay không? Di chúc có hợp pháp hay không? Có hiệu lực
toàn bộ hay một phần?
- Để làm được bước này bạn cần xem dữ kiện bài ra xem có di chúc để lại hay không? Nếu có
thì bạn phải xem di chúc đó có hợp pháp về mặt nội dung và hình thức theo quy định của pháp
luật hay không? Tham khảo Điều 652 BLDS. Xem trong những người nhận thừa kế còn sống
tại thời điểm mở thừa kế hay không? ( đối với cá nhân), còn tồn tại hay không? ( đối với tổ
chức).
- Nếu sau khi xem xét thấy có di chúc hợp pháp thì chia thừa kế theo di chúc, nếu không có
di chúc thì chia theo pháp luật. Tùy trường hợp cụ thể cần phải xem xét di chúc đã định đoạt
hết toàn bộ di sản hay chưa? Nếu có phần chưa được định đoạt hoặc không có hiệu lực thì phải
tiếp tục chia theo pháp luật.
Những lưu ý khi chia thừa kế theo di chúc:
Thông thường nếu bài tập cho dữ kiện có di chúc thì di chúc đó là di chúc có hiệu lực một
phần, 1 phần sẽ không phát sinh hiệu lực do có người chết trước hoặc chết cùng hoặc di chúc
đã không cho những người được bảo vệ ở Điều 669 hưởng đủ 2/3 1 suất thừa kế theo pháp
luật.
Trường hợp 1:
Có người chết trước hoặc chết chết cùng thời điểm: Trong trường hợp này thì sau khi chia theo
phần di chúc có hiệu lực thì tiếp tục chia thừa kế theo pháp luật phần di sản còn lại, tuyệt đối
không áp dụng thừa kế thế vị ( Điều 677) trong trường hợp này.
Trường hợp 2:
Sau khi chia theo di chúc và pháp luật mà có người thừa kế thuộc Điều 669 thì cần phải cho họ
hưởng đủ 2/3 một suất thừa kế theo pháp luật, trong trường hợp này phải tính một suất thừa kế
theo pháp luật, sau đó xác định phần họ còn thiếu để đủ 2/3 một suất thừa kế. Vấn đề là lấy
phần còn thiếu này từ đâu thì hiện tại vẫn tồn tại 02 quan điểm:
Quan điểm 1: Lấy theo tỉ lệ của những người thừa kế theo di chúc.
Quan điểm 2: Lấy theo tỉ lệ của những người được hưởng thừa kế theo di chúc và theo pháp
luật.
Tôi theo quan điểm thứ 2. (vấn đề này sẽ được lý giải ở một bài viết khác).
Những lưu ý khi chia thừa kế theo pháp luật:
Việc chia thừa kế theo pháp luật thì không quá phức tạp như chia thừa kế theo di chúc, tuy
nhiên cần lưu ý:
- Những trường hợp chia thừa kế theo pháp luật.
Các bạn tham khảo Điều 675 Bộ luật Dân sự 2005.
- Xác định hàng thừa kế theo quy định tại Điều 676 BLDS.
Đối với trường hợp này cần lưu ý, khi đề bài cho tất cả những người thuộc hàng thừa kế thứ 1
đều đã chết hoặc còn những họ đã từ chối nhận di sản hoặc bị tước quyền hưởng thừa kế
nhưng lại có người để thừa kế thế vị thì chúng ta ưu tiên những người hưởng thừa kế thế vị
trước chứ không chia cho hàng thừa kế thứ 2.
- Thừa kế thế vị : Cần lưu ý thừa kế thế vị chỉ áp dụng khi con của người để lại di sản chết
trước hoặc chết cùng thời điểm với người chết chứ không áp dụng đối với trường hợp người
con chết sau người để lại di sản. Và cháu, chắt để được hưởng thừa kế phải là con ruột của
người con đã chết, có thể hiểu nôm na là không áp dụng đối với “cháu nuôi”, “chắt nuôi”.
Thừa kế thế vị cũng chỉ áp dụng đối với trường hợp chia thừa kế theo pháp luật, không áp
dụng đối với trường hợp chia thừa kế theo di chúc. Khi di chúc có phần để lại cho người đó
nhưng người đó chết thì phần đó sẽ không phát sinh hiệu lực và được chia theo pháp luật, lúc
này người cháu/chắt mới được hưởng thừa kế thế vị.
Read »
Chia di sản thừa kế, đây là một phần bài tập mà hầu hết các bài thi hết học phần môn dân sự
đều có ở tất cả cơ sở đào tạo luật, tùy vào cách phân chia của tổ bộ môn mà phần này có thể
nằm ở phần I hay phần II của chương trình đào tạo.
Đây cũng là một vấn đề nan giải đối với các bạn sinh viên khi mới bước vào học phần thừa kế,
nhằm chia sẻ kinh nghiệm của mình cho các bạn sinh viên, trong phạm vi bài viết này tác giả
xin đưa ra một số phương pháp và một số lưu ý khi tiến hành chia thừa kế.
Để làm bài tập thừa kế thì tác giả thường đi theo các bước sau:
Bước 1: Xác định di sản người chết để lại.
- Để làm được bước này cần phải chú ý đến, người chết là người độc thân hay đã kết hôn,
nếu đã kết hôn thì cần phải xem tài sản nào là tài sản riêng, tài sản nào là tài sản chung, phần
tài sản chung thì pháp áp dụng nguyên tắc phân chia tài sản của vợ chồng theo quy định tại
Điều 95 Luật Hôn nhân gia đình ( về nguyên tắc là chia đôi).
- Các nghĩa vụ người chết để lại: Thông thường trong các bài tập chia thừa kế thì có phần chi
phí mai táng, chi phí này sẽ được trừ vào số di sản của người chết.
- Các khối tài sản khác của người chết có được: Có thể người nhận được một phần di sản thừa
kế của người khác trong cùng một tình huống, vì vậy cần chú ý để cộng thêm khoản này vào
khối di sản.
Bước 2: Vẽ sơ đồ phả hệ:
- Đây là một bước không thể thiếu khi làm bài tập chia thừa kế, mặc dù trong bài làm chúng ta
không cần đưa vào, nhưng việc vẻ phả hệ sẽ giúp chúng ta xác định được những người có
quyền thừa kế theo pháp luật, giúp ta không bỏ sót người thừa kế.
Bước 3: Xác định có di chúc hay không? Di chúc có hợp pháp hay không? Có hiệu lực
toàn bộ hay một phần?
- Để làm được bước này bạn cần xem dữ kiện bài ra xem có di chúc để lại hay không? Nếu có
thì bạn phải xem di chúc đó có hợp pháp về mặt nội dung và hình thức theo quy định của pháp
luật hay không? Tham khảo Điều 652 BLDS. Xem trong những người nhận thừa kế còn sống
tại thời điểm mở thừa kế hay không? ( đối với cá nhân), còn tồn tại hay không? ( đối với tổ
chức).
- Nếu sau khi xem xét thấy có di chúc hợp pháp thì chia thừa kế theo di chúc, nếu không có
di chúc thì chia theo pháp luật. Tùy trường hợp cụ thể cần phải xem xét di chúc đã định đoạt
hết toàn bộ di sản hay chưa? Nếu có phần chưa được định đoạt hoặc không có hiệu lực thì phải
tiếp tục chia theo pháp luật.
Những lưu ý khi chia thừa kế theo di chúc:
Thông thường nếu bài tập cho dữ kiện có di chúc thì di chúc đó là di chúc có hiệu lực một
phần, 1 phần sẽ không phát sinh hiệu lực do có người chết trước hoặc chết cùng hoặc di chúc
đã không cho những người được bảo vệ ở Điều 669 hưởng đủ 2/3 1 suất thừa kế theo pháp
luật.
Trường hợp 1:
Có người chết trước hoặc chết chết cùng thời điểm: Trong trường hợp này thì sau khi chia theo
phần di chúc có hiệu lực thì tiếp tục chia thừa kế theo pháp luật phần di sản còn lại, tuyệt đối
không áp dụng thừa kế thế vị ( Điều 677) trong trường hợp này.
Trường hợp 2:
Sau khi chia theo di chúc và pháp luật mà có người thừa kế thuộc Điều 669 thì cần phải cho họ
hưởng đủ 2/3 một suất thừa kế theo pháp luật, trong trường hợp này phải tính một suất thừa kế
theo pháp luật, sau đó xác định phần họ còn thiếu để đủ 2/3 một suất thừa kế. Vấn đề là lấy
phần còn thiếu này từ đâu thì hiện tại vẫn tồn tại 02 quan điểm:
Quan điểm 1: Lấy theo tỉ lệ của những người thừa kế theo di chúc.
Quan điểm 2: Lấy theo tỉ lệ của những người được hưởng thừa kế theo di chúc và theo pháp
luật.
Tôi theo quan điểm thứ 2. (vấn đề này sẽ được lý giải ở một bài viết khác).
Những lưu ý khi chia thừa kế theo pháp luật:
Việc chia thừa kế theo pháp luật thì không quá phức tạp như chia thừa kế theo di chúc, tuy
nhiên cần lưu ý:
- Những trường hợp chia thừa kế theo pháp luật.
Các bạn tham khảo Điều 675 Bộ luật Dân sự 2005.
- Xác định hàng thừa kế theo quy định tại Điều 676 BLDS.
Đối với trường hợp này cần lưu ý, khi đề bài cho tất cả những người thuộc hàng thừa kế thứ 1
đều đã chết hoặc còn những họ đã từ chối nhận di sản hoặc bị tước quyền hưởng thừa kế
nhưng lại có người để thừa kế thế vị thì chúng ta ưu tiên những người hưởng thừa kế thế vị
trước chứ không chia cho hàng thừa kế thứ 2.
- Thừa kế thế vị : Cần lưu ý thừa kế thế vị chỉ áp dụng khi con của người để lại di sản chết
trước hoặc chết cùng thời điểm với người chết chứ không áp dụng đối với trường hợp người
con chết sau người để lại di sản. Và cháu, chắt để được hưởng thừa kế phải là con ruột của
người con đã chết, có thể hiểu nôm na là không áp dụng đối với “cháu nuôi”, “chắt nuôi”.
Thừa kế thế vị cũng chỉ áp dụng đối với trường hợp chia thừa kế theo pháp luật, không áp
dụng đối với trường hợp chia thừa kế theo di chúc. Khi di chúc có phần để lại cho người đó
nhưng người đó chết thì phần đó sẽ không phát sinh hiệu lực và được chia theo pháp luật, lúc
này người cháu/chắt mới được hưởng thừa kế thế vị.
